quinta-feira, 6 de junho de 2013

Engadir 'añadir'



Engadir 'añadir', presenta variantes dialectales ingadir, engader, encader (DdD). Deriva del latino INADDERE (REW §4329), forma compuesta de ADDĔRE 'añadir', junto con el catalán antiguo enadir, el castellano añadir, y el portugués antiguo enader (BDE s.v. añadir).

Pace Coromines, La evolución castellana y la portuguesa entiendo que suponen la geminación antigua irregular de la nasal de de *inaddere > *innaddere. Mientras, la forma gallega podría explicarse desde *inaddere por la perdida de n intervocálica, junto con la posterior regeneración de una nasal en posición implosiva. Esta nasal velar, la misma que tenemos en unha 'una' (['uŋa]), se reforzó posteriormente con la consonante oclusiva velar sonora [g].

*inaddere > enadir [e.na'ðir] > eadir [ẽ.a'ðir]> *enadir [eŋ.a'ðir] > engadir [eŋ.ga'ðir]

Alternativamente, podríamos partir de *innadere, al igual que las formas castellana y portuguesa, y de ahí por medio de la transferencia de la nasal entre las dos primeras sílabas de la palabra: enadir [e.na'ðir] > enadir [eŋ.a'ðir] > engadir [eŋ.ga'ðir].

En gallego, el testimonio más temprano de este verbo podría ser una brillantísima cantiga del escudero Pero da Ponte (hacia 1250):

"Pois de mia morte gram sabor havedes,
senhor fremosa, mais que doutra rem,
nunca vos Deus mostr'o que vós queredes,
pois vós queredes mia mort'; e por en
rog'eu a Deus que nunca vós vejades,
senhor fremosa, o que desejades.
  
Nom vos and'eu per outras galhardias,
mais sempr'aquesto rogarei a Deus:
em tal que tolha El dos vossos dias,
senhor fremosa, e enada nos meus.
Rog'eu a Deus que nunca vós vejades,
senhor fremosa, o que desejades.

                                               E Deus [que] sabe que vos am'eu muito,
                                                     e amarei enquant'eu vivo for,
                                                 El me leix'ante por vós trager luito
                                                  ca vós por mi; [e] por en mia senhor
                                               rog'eu a Deus que nunca vós vejades,
                                                 senhor fremosa, o que desejades."



[Pues de mi muerte tenéis gran ansia
hermosa señora, más que de otra cosa,
nunca os muestre Dios lo que queréis,
pues vos queréis mi muerte; y por tanto
pido a Dios que nunca veáis 
hermosa señora, lo que deseáis.

No os declaro  yo otras galanterías,
pero siempre esto rogaré a Dios:
de modo que tome Él de vuestros días
hermosa señora, y añada en los míos.
pido a Dios que nunca veáis 
hermosa señora, lo que deseáis.

Dios sabe que os amo yo mucho, 
y que os amaré mientras esté vivo,
Él me permita antes por vos traer luto,
que a vos por mi; por tanto mi señora
pido a Dios que nunca veáis 
hermosa señora, lo que deseáis.]
 (c. 1250, Pero da Ponte)

En la traducción al gallego de la Cronica General (c. 1290):
"Este rey dõ Fernãdo, depoys que ouue acabado todos estes traballos, confirmou a ley gotiga, que llis os reys godos deron, et enadeu outras que convijnã aos poboos, et mandou que fossem guardadas per todos seus reynos." [Este rey Don Fernando, después que hubo acabado con todos estos trabajos, confirmó la ley gótica, que les dieron los reyes godos, y añadió otra que convenían a los pueblos, y mandó que fuesen acatadas en todos sus reinos]

Ya desde los últimos años del siglo XIV se documentan la forma nasalizada eadir, en competencia con la grafía enader:

"Et non se podendo auiir os ditos homes boos anbos en concordia para dar hun mando ou mays tomaron por home boo terçeiro a Ares Peres da Camara visinno da dita villa ao qual deron poder que vise os mandos dos homes boos et con qual delles el teuese ou collesse ou eadese ou dese outro mando en sua parte" [y no pudiendo los dichos hombre buenos convenir ambos en concordia para dar un mando o más, tomaron por tercer hombre bueno a Ares Peres da Camara, vecino de la dicha villa, al cual dieron poder para revisar el mando de los hombres buenos y con cual de ellos él tuviese o cogiese o añadiese o diese otro mando de su parte] (ano 1389, Colección Diplomática de Mondoñedo doc. 122b)

"Et por esto aquel home foi preso et ferido et el tãto mais braadaua, et leuarõno ante o juyz, et atormentarõno por feridas de tal gisa que lle paresçiã os osos et nõ choraua n? rrogaua que o leixasem, mais a grãdes braados dezia esto que disera et eadia mais:" [Y por eso aquel hombre fue preso y herido y él tanto más gritaba, y lo llevaron ante el juez, y lo torturaban hiriéndolo de tal modo que se le veían los huesos y no lloraba ni suplicaba que lo dejasen, pero a grandes voces decía esto que había dicho y aún añadía más" ] (c. 1390, Milagres de Santiago)


Sem comentários:

Enviar um comentário